27 May 2024
26 Oca 2024
Sana Kırmızı Çok Yakışıyor: Ay Tutulması Nasıl Olur ve Nedir?
Güneş tutulmasının güzelliğinden sonra bir de Ay tutulması nasıl olur ona da bakalım. Geceleri Güneş’ten aldığı ışığı bize yansıtan yalancı güneşimiz ve aynı zamanda gelgitlerin de sebebi olan Ay’ın tutulabildiğini biliyor muydunuz? Ama Güneş tutulmasından biraz daha farklı olarak Ay tutulmasının gerçekleşmesi biraz daha farklı. Lafı daha uzatmadan hadi Ay tutulması nasıl olur, nedir, ne kadar sürer, ne kadar zamanda bir olur ve ay tutulması çeşitleri nelerdir gibi sorularınıza geçelim!
İçindekiler
Ay Tutulması Nedir?
Ay tutulması kısaca Dünya’nın Güneş ile Ay arasında olmasıyla Ay’ın yüzeyi üzerine gölge düşürmesidir. Bu kozmik olayın yaşanması için Güneş, Dünya ve Ay’ın hizalanması gerekir. Ay tutulması, yeryüzünün Ay'ın ufuk çizgisinin üzerinde olduğu herhangi bir bölgesinden gözlenebilir. Ay’ın bulunduğu konuma göre üç farklı ay tutulması olabilir. Bunlar umbra (tam gölge), penumbral (yarı gölgeli) ve parçalı ay tutulmaları olarak bilinir.
Ay Tutulması Nasıl Olur?
Ay tutulması nasıl olur sorusunun tek cevabı dalgalar halinde hareket eden ışığın kırılması ya da Rayleigh saçılmasıdır. Mavi ışık daha kısa dalga boyuna sahiptir ve Dünya atmosferindeki parçacıklar tarafından daha uzun dalga boyuna sahip olan kırmızı ışığa göre daha kolay saçılır. Kırmızı ışık ise atmosferde daha doğrudan ilerler. Ay tutulması sırasında Ay kırmızıya döner çünkü Ay'a ulaşan tek güneş ışığı Dünya'nın atmosferinden geçer. Güneş'ten gelen mavi ışık dağılır ve daha uzun dalga boylu kırmızı, turuncu ve sarı ışık geçer. Tutulma sırasında Dünya'nın atmosferinde ne kadar çok toz veya bulut varsa, Ay o kadar kırmızı görünür. Artık biri size ay tutulması neden olur diye sorduğunda kolayca cevap verebilirsiniz!
Ay Tutulması Ne Kadar Sürer?
Güneş tutulmalarının aksine, tam Ay tutulması birkaç saat sürer ve tutulma süresi genellikle yaklaşık 30 dakika ile bir saat arasında değişir. Bunun nedeni Dünya'nın Ay'a göre büyüklüğüdür.
Ay Tutulması Hangi Evrede Gerçekleşir?
Ay tutulması yalnızca Dolunay sırasında ve Ay Dünya'nın gölgesinin tamamından veya bir kısmından geçtiğinde meydana gelebilir.
Ay Tutulması Kaç Yılda Bir Olur?
Astronomik açıdan ay tutulması nispeten yaygın bir olgudur ve her yıl yaklaşık üç ay tutulması meydana gelir. Tam tutulma ise Dünya’nın her hangi bir yerinden ortalama 2,5 yılda bir görülür. Ek olarak, MÖ 2000’den MS 3000’e kadar Dünya’da 12.064 kere Ay tutulması olacak. Bu tutulmaların %28,8’i tam, %34,8’i parçalı, %36,2’si ise yarı gölgeli ay tutulmaları olacak.
Türkiye’de Ay Tutulması Oranları
Türkiye’de ay tutulması yılda ortalama kaç defa görülür: Ortalama 6 ay ila 2 yılda bir
Türkiye’de tam ay tutulması yılda ortalama kaç defa görülür: Ortalama 1 veya 2 yılda bir
Türkiyede parçalı ay tutulması yılda ortalama olarak kaç defa görülür: Ortalama 6 ay ila 2 yılda bir
Türkiye’de yarı gölgeli ay tutulması ne kadar sürede bir olur: Ortalama 1 veya 2 yılda bir
Ay Tutulması Her Ay Gerçekleşir Mi?
Hayır, peki ay tutulması neden her ay gözlemlenmez? Çünkü Ay’ın Dünya’nın çevresinde izlediği yörünge %5 eğiktir ve bu nedenle her zaman Dünya’nın gölgesine düşmez.
Ay Tutulmasının Evreleri Nedir?
20 Aralık 2010 tam ay tutulması (Kaynak: NASA/JPL- Kieth Burns)
Tam ay tutulmasının 5 farklı evresi bulunur ve bunlar şöyle tanımlanır:
Penumbral Evre: Ay tutulmasının ilk ve en ince aşamasıdır. Ay, Dünya'nın gölgesinin soluk bir dış kısmı olan Dünya'nın penumbral gölgesine girer. Bu evre sırasında Ay'da hafif bir gölgelenme fark edebilirsiniz, ancak bunu çıplak gözle tespit etmek genellikle zordur.
Kısmi Evre: Ay'ın bir kısmı Dünya'nın umbral gölgesine, yani gölgenin daha koyu olan orta kısmına girer.
Ay umbra'ya doğru ilerledikçe, Ay'ın yüzeyinin bir kısmını fark edilebilir bir gölge kaplamaya başlar. Ay kısmen tutulmuş gibi görünür ve yüzü boyunca sürünen kavisli bir gölge görülür.
Tam Tutulma Evresi: Ay tutulmasının en dramatik evresidir. Ay'ın tamamı Dünya'nın umbrasına girdiğinde, Dünya'nın gölgesi tarafından tamamen kaplanır. Ay bu evrede kırmızımsı veya bakırımsı bir renk alabilir ve genellikle "kanlı ay" olarak adlandırılır. Ay tutulmasının yoğunluğu ve rengi Dünya'daki atmosferik koşullara bağlı olarak değişebilir.
Tam tutulma evresinden sonra tutulma tersine dönmeye başlar, kısmi ve penumbral evrelerden ters sırada geçer.
Ay Tutulması Çeşitleri
Üç farklı ay tutulması bulunur:
Yarı Gölgeli Ay Tutulması (Penumbral Ay Tutulması)
Parçalı Ay Tutulması
Tam Ay Tutulması
Yarı Gölgeli Ay Tutulması (Penumbral Ay Tutulması)
Yarı gölgeli ay tutulmasında Ay yüzeyine soluk bir gölge düşer. Ay, Dünya’nın umbrasında bulunmadığı için kızıl ay veya kanlı ay gözlemlenmez çünkü atmosferden geçen ışık ancak Dünya’nın umbra bölgesinden kırılarak Ay’a kırmızılık verir.
Parçalı Ay Tutulması
Parçalı Ay tutulması sırasında, Ay'ın sadece bir kısmı Dünya'nın gölgesine girer, bu da Ay’dan bir ısırık alınmış gibi görünebilir. NASA'ya göre Ay’dan ne kadar büyük bir ısırık alındığı Güneş, Dünya ve Ay'ın nasıl hizalandığına bağlı.
Tam Ay Tutulması
Tam Ay tutulmasında Ay, Dünya’nın umbrasına, yani tam gölgesine girer ve güneş ışınlarının Dünya atmosferinde kırılması nedeniyle gökyüzünde kızıl veya bakır tonlarında görünür. Tam Ay tutulması halk arasında “Kanlı Ay tutulması” veya “Kızıl Ay tutulması” olarak da bilinir.
Ay Tutulması Etkileri Nedir?
Güneş tutulmaları için de sorduğumuz gibi, Ay tutulması olunca ne olur diye kafamızda soru işaretleri olması çok normal. Kısaca Ay tutulması etkilerileri nedir şu şekilde özetleyebiliriz:
Ay tutulmaları, insanların sahip oldukları inançlar nedeniyle "derin psikolojik etkilere" yol açabilir.
Güneş, Dünya ve Ay'ın hizalanması nedeniyle Ay tutulması sırasında gelgitler daha yüksektir ve bu da yer çekimi çekimini artırır.
Değişen ışık seviyeleri nedeniyle vahşi yaşamın farklı davrandığına dair iddialar da vardır. Ancak NASA, ay tutulmalarının insanlar veya hayvanlar üzerinde fiziksel bir etkisi olduğu fikrini destekleyen hiçbir kanıt olmadığını belirtmektedir.
Yörüngedeki uzay araçları Dünya'nın gölgesine girdiklerinde güç kaynaklarından kopmuş olurlar.
Ay Tutulması Nasıl İzlenir?
Tam veya parçalı ay tutulmasını izlemek için özellikle bir ekipmana ihtiyacınız yok. Ay normal olarak Güneş’ten aldığı ışığı yansıttığı için çıplak gözle bakılması size herhangi bir zarar vermez. Ancak yarı gölgeli Ay tutulmasını daha net görebilmek için varsa dürbününüzü kullanabilirsiniz. Galaksi Gezgini olarak size güzel bir şekilde Ay tutulması nasıl izlenir birkaç tavsiye vereyim:
Ay’ı rahatça görebileceğiniz, yüksek yerlere çıkın.
Eğer hava bulutluysa canlı Ay tutulması yayınlarını izleyin
Tutulmayı daha rahat net ve rahat görmek için teleskop veya dürbün kullanın
Işık kirliliğinin daha az olduğu yerlere gidin, gökyüzü daha iyi görünür
Ay Tutulması Gece Mi Gündüz Mü Görülür?
Ay tutulmaları sadece geceleri gerçekleşir. Bunun nedeni, ay tutulmasının Dünya'nın Güneş ile Ay arasına girerek Güneş'ten Ay'a gelen ışığı engellemesiyle meydana gelmesidir.
Bulutlu Havada Ay Tutulması Nasıl İzlenir?
Ay tutulması sırasında hava bulutluysa ve görüşü engelliyorsa, tutulmayı yine de çevrimiçi canlı yayınlar veya yayınlar aracılığıyla izleyebilirsiniz. NASA gibi çeşitli web siteleri ve platformlar ay tutulmalarını canlı olarak yayınlayarak, yerel hava koşulları doğrudan görüntüleme için uygun olmasa bile olaya gerçek zamanlı olarak tanık olmanızı sağlar.
Ay Tutulması Felaketleri Nedir?
Ay tutulmaları felaketlere neden olmayan doğal olaylardır. Fakat eski zamanlarda insanlar ay tutulmalarının yaklaşan felaketlerin bir işareti olduğuna inanıyorlardı ve bazıları bugün hala bu inancı sürdürür. Ayrıca Ay tutulmalarının deprem, kasırga veya sel gibi doğal afetlere neden olduğu fikrini destekleyen hiçbir bilimsel kanıt yoktur. Kısaca Ay tutulmaları sadece dünya çapında gökyüzü gözlemcilerinin keyifle izleyebileceği güzel ve büyüleyici bir astronomik olaydır.
Ay Tutulması Depremi Tetikler Mi?
Peki ay tutulması deprem ilişkisi gerçek mi? Tabi ki hayır! Depremler, Dünya'nın en üst kabuğu olan litosferdeki tektonik plakalarının hareketi nedeniyle ani enerji salınımından kaynaklanır. Depremlerin çoğu bu plakaların sınırlarıyla ilişkilidir; burada kaya o kadar büyük bir kuvvete maruz kalır ki kırılır veya kırılır, depolanan elastik gerilme enerjisini sismik dalgalar şeklinde serbest bırakır Yani Ay tutulması depremi tetikleyemez. Bu konu hakkında özellikle yapılan araştırmalar da konuya nokta koymuştur.
Türkiye’de Bir Sonraki Ay Tutulması Ne Zaman Görülecek?
Türkiye’de ortalama olarak her 6 ay ila 1 yıl bir Ay tutulması gözlemlenebilir. İşte sizin için en yakın tarihten 2036’ya kadar Türkiye Ay tutulması takvimi:
18 Eylül 2024 - Parçalı Ay Tutulması
14 Mart 2025 - Yarı Gölgeli Ay Tutulması
7 Eylül 2025 - Tam Ay Tutulması
28 Ağustos 2026 - Parçalı Ay Tutulması
21 Şubat 2027 - Yarı Gölgeli Ay Tutulması
12 Ocak 2028 - Parçalı Ay Tutulması
6 Temmuz 2028 - Parçalı Ay Tutulması
31 Aralık 2028 - Tam Ay Tutulması
26 Haziran 2029 - Tam Ay Tutulması
20-21 Aralık 2029 - Ay Tutulması
15 Haziran 2030 - Parçalı Ay Tutulması
9-10 Aralık 2030 - Yarı Gölgeli Ay Tutulması
7 Mayıs 2031 - Yarı Gölgeli Ay Tutulması
25 Nisan 2031 - Tam Ay Tutulması
18-19 Ekim 2032 - Tam Ay Tutulması
14-15 Nisan 2033 - Tam Ay Tutulması
3-4 Nisan 2034 - Yarı Gölgeli Ay Tutulması
28 Eylül 2034 - Parçalı Ay Tutulması
19 Ağustos 2035 - Parçalı Ay Tutulması
11-12 Şubat 2036 - Tam Ay Tutulması
7 Ağustos 2036 - Tam Ay Tutulması
Türkiye’de olacak bir sonraki Ay tutulması ne zaman olacak öğrendiğimize göre takvimlerinizi işaretlemeyi unutmayın!